10. Sınıf Türk Dili Testleri Çöz

(I) Türk edebiyatının destan geleneğinden halk hikâyeciliğine geçiş dönemi eseri olan Dede Korkut Hikâyeleri, Türk boylarının Kafkasya ve Azerbaycan yörelerindeki yerleş- me, yurt kurma ve akınlarını konu alır. (II) Kitabın asıl adı “Kitâb-ı Dedem Korkud alâ Lisân-ı Tâife-i Oğuzân”dır. (III) Dede Korkut, Oğuz boylarının destanlaşmış hikâyelerini derli toplu bir biçimde aktaran bir anlatıcıdır. (IV) Ağır ve sanatlı bir dili olan Dede Korkut Hikâyeleri’nin tamamı düzyazı biçimindedir. (V) Dede Korkut’un anlattığı bu hikâyeler, ancak XV. yüzyılda yazıya geçirilebilmiştir.

Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangisinde bir bilgi yanlışı vardır?

Hikâyeler,-- bakımından romandan ayrılır.

Bu cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilemez?

I. Halk hikâyelerinin bir anlatıcısı varken mesnevilerin yoktur.

II. Halk hikâyeleri nazım-nesir, mesneviler ise sadece nazım hâlindedir.

III. Halk hikâyeleri ile mesnevilerde kullanılan dil, göndergesel işlevdedir.

IV. Halk hikâyeleri yazılı, mesneviler ise sözlü edebiyat geleneği ürünlerindendir.

V. Halk hikâyelerindeki fasıl, döşeme, olay, dua gibi bölümler mesnevilerde bulunmaz.

Halk hikâyeleri ve mesnevilerle ilgili yukarıda numaralanmış yargılardan hangileri yanlıştır?

Türklerin çok köklü ve sağlam bir anlatı geleneği vardır. Bu nedenle anlatılar, sağlam bir biçimsel kurguya ve özgün bir içeriğe sahiptir. Eserlerdeki tip ve karakter zenginliği ile olay çeşitliliği, anlatıların dinamizmini yansıtan önemli unsurlardır. Anlatıların diline gelince dil, gür ve duru bir kaynak suyu gibidir. Dede Korkut anlatılarının özellikle öyküleme tekniği bakımından dünya edebiyatı- na bugün bile örnek teşkil edecek nitelikte olması boşuna değildir.

Bu parçada Türklerin anlatı geleneği ile ilgili aşağıdakilerden hangisine değinilmemiştir?

Divan şiirinde olay ağırlıklı konuların işlendiği bir türdür. Hikâye ve romanın divan edebiyatındaki karşılığıdır. Divan şiirinin en uzun nazım biçimidir. Aruzun kısa kalıplarıyla yazılır. Beyitler arasında anlam bütünlüğü vardır.

Bu parçada sözü edilen tür aşağıdakilerden hangisidir?

Tanzimat Dönemi sanatçılarından --, Türk hikâyeciliğinin gelişiminde adı geçen önemli bir isimdir. “Kıssadan Hisse” ve özellikle “Letâif-i Rivâyât” serisiyle hikâye tü- rünün yaygınlık kazanmasında mühim bir rol oynamıştır. Ancak Türk hikâyeciliği için asıl önemli adım, yine aynı dönemde yetişen -- adlı sanatçıdan gelir. Sanatçı, “Kü- çük Şeyler” adını taşıyan hikâye kitabıyla öyküye modern bir yapı kazandırarak hikâyeyi Batılı örneklerine yaklaştı- rır.

Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdaki isimlerden hangileri sırasıyla getirilmelidir?

– Ağlama be ! Ağlama be! Eskici başka söz bulamamıştır. Bunu işiten çocuk hıçkıra hıçkıra, katıla katıla ağlamaktadır. Bir daha Türkçe konuşacak adam bulamayacağına ağlamaktadır. – Ağlama diyorum sana! Ağlama. Bunları derken onun da katı, nasırlanmış yüreği yumuşamış, şişmişti. Önüne geçmeye çalıştı ama yapamadı, kendisini tutamadı; gözlerinin dolduğunu ve sakallarından kayan yaşların - Arabistan sıcağıyla yanan kızgın göğsüne - bir pınar sızıntısı kadar serin, ürpertici, döküldüğünü duydu.

Bu parçanın anlatımıyla ilgili aşağıdakilerden hangisi çıkarılamaz?

Bay Büre Bey hemen soylu Oğuz beylerini çağırdı, konukladı. Oğlunun yaptıklarını anlattı. Bütün beyler alkış- ladılar. Sonra Dedem Korkut geldi, oğlana ad kodu. Gö-relim ne dedi? Ünüm anla, sözüm dinle Bay Büre Bey, Yüce Tanrı sana bir oğul vermiş, bağışlasın! Ağır sancak götürdüğünde müslümanlar arkası olsun! Karşı yatan karlı dağlar aşar olsa, Ulu Tanrı senin oğluna aşıt versin! Kalabalık kâfire girdiğinde! Ulu Tanrı senin oğluna fırsat versin! Sen oğlunu Bamsam diye okşarsın, Bunun adı Bozaygırlı Bamsı Beyrek olsun, Adını ben verdim, yaşını Allah versin!Soylu Oğuz beyleri el kaldırdılar, dua ettiler. Bu ad, bu yiğide kutlu olsun, dediler.

Bu metnin üslup özellikleriyle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

– Hayır. Ben de beraber cenge çıkacağım. – Çok ihtiyarsın baba. – Fakat kalbim kuvvetlidir. – Rahat et! Bizi seyret! – Kırk senedir dövüşe hasretim. Oğlu: – Vurulursun! Vatana hasret gidersin! diye onu gemide bırakmak istedi. Kara Memiş, o vakit, birdenbire gençleşmiş bir kaplan gibi doğruldu. Duramıyordu. Kalkan, kılıç istedi. – Şehit olursam bunu üzerime örtün! Vatan, al bayrağın dalgalandığı yer değil midir, dedi.

Bu parça aşağıdaki metin türlerinden hangisinden alınmış olabilir?